MITY O KLESZCZACH

Artykuł wybrany z Czasopisma „Tanie Leki” nr 17/2015

Te groźne pajęczaki zbierają co roku obfite żniwo. Atakują ludzi i zwierzęta. Warto zweryfikować nieprawdziwe informacje na ich temat, aby lepiej się przed nimi obronić.

1 NIE MASZ RUMIENIA, NIE MASZ KŁOPOTU

Błąd, bo charakterystyczny rumień pojawiający się na skórze (okrągłe zaczerwienienie blade w środku, wielkości powyżej 5 cm) to objaw występujący jedynie przy zakażeniu boreliozą i to tylko w 30–60 proc. przypadków.

2 KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU TO INACZEJ BORELIOZA

Nieprawda, kleszczowe zapalenie mózgu to choroba wywołana przenoszonym przez kleszcze wirusem Flavi, a borelioza – bakterią, krętkiem Borrelia. W przypadku KZM wirus przedostaje się do centralnego układu nerwowego i atakuje mózg. Choroba ma zazwyczaj dwie fazy. Po bezobjawowym okresie inkubacji (kilkanaście dni od zakażenia) pojawiają się gorączka, osłabienie, ból głowy i mięśni. Objawy przypominają więc grypę. Czasami na tym etapie choroba się kończy, niekiedy jednak dochodzi do drugiej fazy, neurologicznej. Rozwija się zapalenie mózgu (u dorosłych) lub opon mózgowo-rdzeniowych (u dzieci), pojawiają się bardzo silne bóle głowy, wysoka gorączka, wymioty, zaburzenia orientacji, drgawki, niedowłady, porażenie mięśni, częściowa lub całkowita utrata świadomości. Choroba może być śmiertelna bądź pozostawić trwałe następstwa neurologiczne. KZM diagnozuje się jedynie poprzez punkcję lędźwiową, w trakcie leczenia konieczna jest hospitalizacja. Niestety, medycyna nie dysponuje lekami, które niszczyłyby wirusa KZM, w grę wchodzi więc tylko leczenie objawowe.

3 SPADAJĄ Z WYSOKICH DRZEW

Bzdura, bo kleszcz ma trzy stadia rozwojowe – larwy, nimfy i imago. Larwy kleszczy żyją w ściółce, nimfy – na trawach i krzewach, a dojrzałe osobniki wspinają się nie wyżej niż na wysokość 120 cm. Tak więc żadna z tych form nie bytuje w wysokich drzewach i żadna do schronienia nie potrzebuje lasu czy parku, wystarczy im ogródek, miejski skwer czy kawałek trawnika. Kleszcze ostatnio znacznie rozszerzyły zasięg swojego występowania w kierunku północy. Jeszcze niedawno w Szwecji czy Norwegii nikt o nich nie słyszał, dziś są tam stałym elementem fauny. Coraz częściej spotkać je można także, np. w wysokich górach, gdzie nie ma gęstej roślinności. Warto też wiedzieć, że najmniejsze ryzyko ukłucia stwarzają larwy, bo te preferują krew gryzoni śpiących w norach, a najbardziej agresywnym stadium rozwojowym jest nimfa, która żeruje od maja do sierpnia.

4 ŁATWO ZOBACZYĆ JE NA SKÓRZE

Niestety nie, ponieważ są maleńkie. W stadium nimfy mają pół milimetra, a po znalezieniu żywiciela i opiciu się jego krwią nie powiększają się tak jak dorosłe koleżanki. Te mają około milimetra, ale jeśli nie oglądamy starannie ciała po powrocie z miejsca, w którym mogły nas zaatakować, to i takiej wielkości roztocza nie zobaczymy i nie poczujemy. W ślinie kleszczy znajduje się bowiem substancja znieczulająca, więc bywa, że pasożyt żeruje do 10 dni, nie wywołując bólu i świądu skóry.

5 PRZED WYJĘCIEM KLESZCZA NAJPIERW SMARUJEMY GO MASŁEM

Nieprawda, bo smarowanie masłem czy olejem, a także „wykręcanie” tylko pogarsza sprawę. Kleszcza usuwa się pęsetą, chwytając nią za twardą część, która tkwi bezpośrednio przy skórze. Można też skorzystać ze specjalnych „kleszczołapek” działających na zasadzie pompki ssącej albo przypominających miniaturowe lasso. Jeśli jednak mamy kłopot z jego usunięciem bądź nie jesteśmy pewni, czy zrobiliśmy to dobrze, zgłośmy się do jakiegokolwiek punktu ambulatoryjnego.

6 BORELIOZĘ DA SIĘ ŁATWO ZDIAGNOZOWAĆ TESTAMI

Bzdura, gdyż zakażenie krętkami Borrelia, tak jak i KZM, początkowo przypomina grypę. Ponieważ rzadko kto kojarzy te objawy z ukłuciem kleszcza, raczej nie stosuje w tym momencie antybiotyku, tym bardziej że infekcji grypopochodnych nie leczy się tymi lekami. Choroba może przejść więc w fazę rozsianą: pojawiają się dolegliwości stawowe, neurologiczne, kardiologiczne. Bakterie umiejscawiają się bowiem w tkance nerwowej, łącznej, mięśniach.

JAK SIĘ UCHRONIĆ?

Szczelnym jasnym ubraniem (długie nogawki, rękawy, skarpety naciągnięte na spodnie, czapka),a także zapalaniem świec zapachowych czy rozwieszaniem moskitier chronimy się przed ukłuciem kleszcza, ale nie przed chorobą. Działanie ochronne mają też repelenty, czyli preparaty w płynie lub aerozolu rozpylane na skórę lub/ i odzież, które odstraszają kleszcze (taka informacja musi się znaleźć na opakowaniu i na ulotce). Niestety, w zależności od substancji aktywnej działają one tylko 2-4 godziny i nigdy w 100 proc. nie chronią nas przed ukłuciem.

Konsultacja: prof. dr hab. med. Jerzy Stefaniak, kierownik Katedryi Kliniki Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu